بهترین روش های مراقبت از دندان چیست؟
آیا می‌دانستید که بسیاری از مشکلات دندانی دردناک و پرهزینه‌ی ما به‌سادگی قابل پیشگیری‌اند؟ اما متأسفانه، عادات نادرست روزمره ما به‌تدریج سلامت دهان و دندان‌های درخشانمان را به خطر می‌اندازند. اهمیت بهداشت دندان فراتر از حفظ ظاهر زیبای آنان است، چراکه سلامت کلی بدن وابسته به دندان‌هاست. اگر ایرادی در میان دندان‌هایتان وجود داشته باشد، از همان ابتدایی که غذا وارد بدنتان می‌شود، دچار مشکل می‌شوید. چون آن غذا بدرستی جویده نمیشود و فرایند هضمش دشوارتر خواهد بود. این روند معیوب، تا زمانی که پسماند آن از بدنتان خارج شود شما را دچار مشکل خواهد کرد.
در بخش اول این نوشتار، می آموزید که مراقبت از دندان تنها به تمیز نگه‌داشتن آنها محدود نمیشود. در بخش دوم مقاله، متوجه می شوید که بهداشت دندان، شامل ایجاد تعادلی در رژیم غذایی، استفاده صحیح از ابزارهای بهداشتی، و مراجعه منظم به دندانپزشک است. سپس، به صورت مفصل با نکاتی عملی آشنا می‌شوید که به حفظ سلامت و شادابی دندان‌های شما کمک می‌کنند. نهایتا با معرفی دندانپزشک حرفه ای در گرگان دکتر آذین کمال پور، به شما توصیه می کنیم که چگونه با مشاوره این دندانپزشک خوب در گرگان، جلوی بسیاری از هزینه‌های اضافی درمان دندان‌هایتان را بگیرید.
لزوم بهداشت دهان و دندان
یکی از جنبه‌های بنیادی مراقبت از دندان، شناخت دقیق عوامل خطر و اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از آنان است. پوسیدگی دندان، که یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غیرواگیر در جهان است و طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)؛ فقط با یک مسواک‌زدن مرتب روزانه دیگر بوجود نمی‌آید. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از 60 درصد از مردم تنها در صورت بروز درد یا مشکل به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. در حالی که مراجعه منظم، می‌تواند به سادگی از مشکلات شدیدی مانند پوسیدگی‌های عمقی یا بیماری‌های خطرناک لثه پیشگیری کند. با ترکیب دانش روز علم دندانپزشکی و ایجاد روتین‌های مراقبتی موثر، می‌توانیم از اغلب بیماری‌های دهان جلوگیری کنیم و کیفیت زندگی خود را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهیم.
چرا مراقبت از دندان اهمیت دارد؟
ارتباط مستقیم دندانها با فعالیت‌های روزمره‌ی ما غیرقابل انکار است. غذا خوردن، صحبت کردن و حتی داشتن اعتمادبه‌نفس کافی جلوی جمع به داشتن دندان‌های سالم وابسته است. مراقبت از دندانها به معنای انجام فعالیت‌های نسبتا ساده و کم‌هزینه‌ای برای پیشگیری از بسیاری از مشکلات دندانی (از پوسیدگی‌ها و حفره‌های سطحی گرفته تا عفونت‌های خطرناک) است.
نکته‌ای که شاید از آن خبر نداشته باشید، این است که رعایت بهداشت دهان و دندان تنها برای جلوگیری از مشکلات دندانی نیست. بلکه تاثیرات آن فراتر رفته و به سلامت قلب، دستگاه گوارش و حتی سیستم ایمنی بدن نیز مرتبط می‌شود. دندان‌های سالم، تغذیه بهتر، هضم مناسب‌تر و به طور کلی عملکرد کارآمدتر بدن را در پی خواهند داشت. همچنین، مراقبت از دندان تنها یک وظیفه فردی نیست؛ بلکه بخشی از یک سبک زندگی سالم است که مستقیماً بر سلامت روان، جسم و حتی سلامت اجتماعی ما نیز تأثیر می‌گذارد. نباید فراموش کرد که این مهم را باید از همان دوران کودکی آموزش داد تا موثر واقع شود.
در ادامه، به بررسی دقیق‌تر نقش مراقبت‌های دندانی در پیشگیری از بیماری‌ها و تأثیر آن بر سلامت افراد خواهیم پرداخت.
بیماری‌های شایع ناشی از عدم بهداشت دهان و دندان
به قول متخصصین سلامت، دهان آینه‌ای از سلامت کلی بدن است. به همین دلیل است که مشکلات دندانی اغلب به سایر بیماری‌های سیستمیک بدن نیز مرتبط می‌شوند. در این بخش، به بررسی برخی از بیماری‌های مهم و فراگیری می‌پردازیم که بدلیل مراقبت‌نکردن از دندانها می‌توانند ایجاد شوند.
الف) بیماری‌های قلبی
التهاب و عفونت لثه‌ها، اغلب ناشی از تجمع باکتری‌های مضر در دهان هستند. این عفونت ها، می‌توانند خطراتی فراتر از آسیب‌دیدن دهان و دندان‌هایتان ایجاد کند. زیرا این باکتری‌ها از طریق جریان خون به سایر نقاط بدن منتقل می‌شوند و با تحریک سیستم ایمنی، واکنش‌های التهابی گسترده‌ای را رقم می‌زنند.
یکی از اثرات مخرب آنها، تحریک تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره عروق خونی است که با گذشت زمان می‌تواند باعث انسداد عروق قلبی شود. این انسداد، نه‌تنها جریان خون به قلب را محدود می‌کند، بلکه خطر بروز حوادثی چون سکته قلبی یا آنژین صدری را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. به همین دلیل، سلامت لثه‌ها ارتباط مستقیم و جدی با پیشگیری از بیماری‌های قلبی دارد و مراقبت صحیح از دندانها و دهان نقشی حیاتی در حفظ سلامت عمومی بدن ایفا می‌کند.
ب) بیماری دیابت
افراد مبتلا به دیابت به دلیل سطح بالای قند خون و ضعف در عملکرد سیستم ایمنی، در معرض خطر جدی بیماری‌های پریودنتال (لثه) قرار دارند. عفونت‌های ناشی از باکتری‌های تجمع‌یافته در پلاک‌های دندانی می‌توانند این التهاب را افزایش دهند و مکانیسم‌های متابولیکی بدن را مختل کنند. در نتیجه این فرایند که باعث کاهش حساسیت بدن به انسولین می‌شود، تنظیم سطح قند خون دچار اختلال شدیدی می شود و با مشکل مواجه می‌شود. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، افراد مبتلا به بیماری‌های لثه تا 2.5 برابر بیشتر در معرض عوارض جدی دیابت مانند بیماری‌های قلبی عروقی و آسیب کلیوی قرار دارند.
این تعامل دوسویه به این معناست که عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، چرخه‌ای معیوب ایجاد می کند که به‌طور مستقیم سلامت عمومی بدن را تهدید می‌کند. توجه به پیشگیری و درمان زودهنگام بیماری‌های دهان، از جمله کاهش التهابات موضعی، می‌تواند نقشی اساسی در بهبود کنترل دیابت و پیشگیری از عوارض بلندمدت آن داشته باشد.
ج) عفونت‌های دوران بارداری
به دلیل افزایش حساسیت بدن در دوره بارداری، زنان باردار با بیماری‌های لثه در معرض خطر عفونت‌های جدی هستند. این مشکلات می‌تواند به بروز مشکلاتی نظیر زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم منجر شود. التهابات لثه (که معمولاً از پلاک‌های دندانی ناشی می‌شوند)، ممکن است به انتشار باکتری‌ها در جریان خون مادر منجر می شود و سیستم ایمنی مادر و فرزند را با هم تحریک کنند. این وضعیت نه تنها به جفت آسیب می‌رساند، بلکه می‌تواند منجر به ترشح مواد شیمیایی التهابی مانند پروستاگلاندین‌ها شود که یکی از عوامل القای زایمان زودرس است.
همان‌طور که گفتیم عفونت‌های دهانی می‌توانند سطح قند خون را تحت تأثیر قرار دهند؛ و این امر احتمال بروز دیابت بارداری را نیز افزایش می‌دهد. وضعیتی که کنترل آن برای مادر و جنین بسیار حیاتی است. بنابراین مراقبت منظم از دندانها (جرم‌گیری و رعایت بهداشت دهان)، نه تنها برای پیشگیری از عوارض دهانی بلکه به عنوان بخشی از مراقبت کلی بارداری ضروری است و به حفظ سلامت مادر و جنین کمک می‌کند.
پیشگیری از مشکلات دهان و دندانها
منطقا اصلی‌ترین دلیل مراقبت از دندان، پیشگیری از مشکلات دهان و دندان‌هاست. پوسیدگی دندانها، که در اثر فعالیت باکتری‌های تولیدکننده اسید یا تجمع پلاک‌های میکروبی ایجاد می‌شود، یکی از شایع‌ترین مشکلات دندانی است که در بین مردم رخ می‌دهد. این آسیب به مینای دندان اغلب بدون علائم اولیه شروع می‌شود و اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به درد شدید یا حتی عفونت ریشه دندان منجر شود. علاوه بر این، بیماری‌های لثه که از التهاب‌های خفیفی به اسم (ژنژیویت) آغاز می‌شوند، با گذشت زمان باعث تحلیل لثه می شود و عوارضی جدی مانند شل شدن یا افتادن دندانها را رقم می‌زنند.
شناسایی عوامل خطرزا مانند رژیم غذایی نامناسب یا تغییرات هورمونی، نقش مؤثری در پیشگیری از این مشکلات دارد. با استفاده از روش‌های دندانپزشکی پیشگیرانه، می‌توانید به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت این آسیب‌ها کمک کنید.
مزایای مراقبت از دندان
همه ما عبارت پیشگیری بهتر از درمان است را شنیده‌ایم؛ اما در دنیای دندانپزشکی، پیشگیری نه تنها بهتر، بلکه به‌طور چشمگیری مقرون‌به‌صرفه‌تر از درمان است. اگر قیمت یک مسواک، خمیر دندان و نخ دندان را با هم جمع بزنید، متوجه می‌شوید که مجموع هزینه این ابزارهای ساده به‌هیچ‌وجه با هزینه‌های بالای درمان‌های دندانپزشکی (مثل پرکردن دندان یا عصب‌کشی) قابل مقایسه نیست.
در واقع، عدم مراقبت از دندانها می‌تواند منجر به پوسیدگی‌های گسترده، عفونت‌های شدید و حتی از دست دادن دندان شود، که هر یک مستلزم درمان‌های پرهزینه و زمان‌بری هستند. پس در این شرایط سخت اقتصادی، بهتر است با رعایت بهداشت دندان، خود را از تحمیل هزینه‌های سنگین دندانپزشکی نجات در امان نگه دارید.
روش‌های اصولی مراقبت از دندان
در ادامه، با مفاهیم و روش‌های کاربردی مراقبت از دندان آشنا می‌شوید که در عین سادگی، پایه و اساس دندانپزشکی پیشگیرانه را تشکیل می‌دهند و حتی در منزل هم به آنان دسترسی دارید.
الف) مسواک و خمیر دندان مناسب؛ اولین دوست دندانها
انتخاب ابزار مناسب برای مراقبت از دندانها، نخستین گام و اساسی‌ترین شرط برای حفظ سلامت دندانها است. مسواک و خمیر دندان که ابزارهای ساده‌ای به نظر می‌رسند، نقش حیاتی در جلوگیری از تجمع پلاک‌های دندانی و ایجاد پوسیدگی دارند. با وجود تنوع گسترده این محصولات در بازار، انتخاب مسواک یا خمیردندانی که نیازهای خاص هر فرد را برآورده کند، کار نسبتا دشواری شده است. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر این دو دوست دوست‌داشتنی می‌پردازیم و به چند سوال پرتکرار پاسخ می‌دهیم.
سوال اول، چرا مسواک این‌قدر مهم است؟
مسواک، اصلی‌ترین ابزار برای حفظ بهداشت دهان و دندان است که نقش اساسی‌ای در حذف پلاک‌ها و باقیماندههای غذا لای دندان ایفا می‌کند. استفاده از مسواک‌هایی با الیاف نرم به‌طور خاص توصیه می‌شود. زیرا این نوع مسواک‌ها از آسیب به مینای دندان و لثه جلوگیری می کند و حساسیت‌های دهانی را کاهش می‌دهند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که مسواک وظیفه دارد خمیردندان را به تمام سطوح دندان برساند، نه این‌که با فشار زیاد باعث سایش بیش از حد شود (از مسواک به عنوان فرچه استفاده نکنید!). ناگفته نماند که بهتر است مسواک‌تان را هر سه ماه یک‌بار تعویض کنید تا از تجمع باکتری‌ها جلوگیری نمایید و از نهایت کارایی این ابزار استفاده کنید.
سوال دوم، چرا خمیر دندان حاوی فلوراید؟
فلوراید یکی از مؤثرترین عناصر در حفظ سلامت دندانها است. با تقویت مینای دندان و مقاوم‌سازی آن در برابر اسیدهای ناشی از پلاک‌های باکتریایی، نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی ایفا می‌کند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، استفاده منظم از خمیر دندان‌های حاوی فلوراید می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را تا 24 درصد کاهش دهد. این ماده همچنین به فرآیند بازسازی طبیعی مینای دندان (Remineralization) کمک می‌کند و تاثیر مخرب اسیدهای تولیدی توسط باکتری‌ها را تا حد زیادی خنثی می‌سازد.
علاوه بر این، برای افرادی که دچار حساسیت دندانی هستند و نمی‌توانند از هر خمیردندانی استفاده کنند، استفاده از خمیر دندان‌های فلورایددار (که مدل‌های مخصوص دندان‌های حساس هم دارند) می‌تواند حساسیت را کاهش دهند و تجربه‌ای راحت‌تر در خوردن و نوشیدن را برایشان فراهم کند.
سوال سوم، مسواک برقی باشد یا دستی؟
هر دو نوع مسواک برقی و دستی در حفظ بهداشت دهان و دندان مؤثر هستند. اما تحقیقات نشان داده است که مسواک‌های برقی به دلیل حرکات خودکار و طراحی پیشرفته‌تر، در حذف پلاک‌های دندانی عملکرد بهتری دارند. این ویژگی برای افرادی که ممکن است در استفاده صحیح از مسواک‌های دستی مشکل داشته باشند (مانند کودکان، سالمندان یا افرادی که با محدودیت‌های حرکتی در دست‌ها مواجه هستند)، بسیار مفید است. مسواک‌های برقی با ارائه حرکات چرخشی، نوسانی یا لرزشی، می‌توانند به تمیز کردن دقیق‌تر نقاط مختلف و دور از دسترس دهان کمک کنند.
اما در نهایت، انتخاب میان این دو ابزار به نیازهای فردی، بودجه و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. مهم‌ترین موردی که باید در خاطرتان باشد، این است که باید مسواک بزنید، حالا چه برقی و گران باشد، چه ساده و دستی.
تکنیک صحیح مسواک زدن
درست مسواک زدن، بسیار مهم‌تر از قیمت یا جنس خود مسواک‌تان است. برای تمیز کردن مؤثر دندانها و حفظ سلامت لثه‌ها، لازم است که تکنیک‌های صحیح مسواک زدن را بیاموزید و از آنها استفاده کنید.
چگونه مسواک بزنیم؟
دندان‌پزشکان حرکت‌های دایره‌ای کوچک و نرم روی سطح دندانها را توصیه می‌کنند. زیرا با استفاده از این روش، نه‌تنها پلاک‌های دندانی راحت‌تر حذف می‌شوند، بلکه از وارد شدن فشار بیش از حد به مینای دندان و لثه جلوگیری می‌کند. فرایند مسواک زدن باید حداقل دو دقیقه طول بکشد. زیرا لازم است که تمام سطوح دندانها، از جمله جلو، عقب و نواحی جونده دندان، به خوبی تمیز شوند. همچنین، زاویه مسواک نسبت به خط لثه باید حدود ۴۵ درجه باشد تا ذرات غذا و باکتری‌ها از خط لثه خارج شوند. رعایت همین نکات ساده، می‌تواند اثر هر بار مسواک‌زدن شما را تا چند برابر افزایش دهد.
زبان را فراموش نکنید!
زبان یکی از مهم‌ترین و در عین حال کمتر موردتوجه‌ترین نواحی در بهداشت دهان و دندان است. سطح زبان، به دلیل ساختار پرزدار و شیارهای ریز خود، محیط ایده‌آلی برای تجمع پلاک‌های میکروبی، بقایای غذایی و سلول‌های مرده است. این تجمعات می‌توانند منبع اصلی بوی بد دهان (هالیتوزیس) باشند. حتی در صورت عدم رسیدگی منظم، ریسک ابتلا به بیماری‌های عفونی دهان و لثه را افزایش دهند.
استفاده از پشت مسواک (برخی مسواک‌ها دارای شیارهای مخصوصی پشت براش‌ها هستند) و یا ابزارهای تمیزکننده زبان، می‌تواند در کاهش بار میکروبی زبان مؤثر باشد. این کار سلامت کلی دهان را تقویت می کند و در پیشگیری از عوارض ثانویه، موثر هستند.
ب) استفاده از نخ دندان
نخ دندان یکی از ابزارهای دیگر در بهداشت دهان و دندان و به‌عنوان مکملی ضروری برای مسواک زدن است. بسیاری از افراد گمان می‌کنند که مسواک‌زدن به‌تنهایی برای پاکسازی کامل دندانها کافی است. اما مسواک نمی‌تواند به‌طور مؤثر به نواحی بین دندانها، که باقیماندههای غذا و پلاک‌های میکروبی تمایل زیادی به تجمع دارند، دسترسی پیدا کند. تحقیقات انجام‌شده دانشگاه استنفورد (Stanford University) در سال 2021 نشان داد که استفاده روزانه از نخ دندان، تا 40 درصد خطر پوسیدگی در این نواحی را کاهش می‌دهد. این ابزار که فقط از یک نخ تشکیل شده است، با جدا کردن ذرات غذایی چسبیده به فضای بین دندانی، اثر زیادی در پیشگیری از پوسیدگی دندان ایفا می‌کند.
شاید ساده بنظر برسد، اما برای بهره‌مندی از مزایای نخ دندان، باید روش صحیح استفاده از را نیز بلد باشید. نخ دندان باید به آرامی بین دندانها قرار گرفته و با حرکتی مشابه حرف C انگلیسی به دور هر دندان کشیده شود. با این کار، پلاک‌ها و ذرات چسبیده به سطح دندان و زیر خط لثه به‌طور کامل جدا می شوند. فرادی که با نخ دندان مشکل دارند، می‌توانند از ابزارهای جایگزین مانند واتر فلاس یا مسواک‌های بین دندانی استفاده کنند. این ابزارها برای افرادی که ارتودنسی دارند یا فاصله بین دندانی نسبتا زیادی دارند، بسیار مناسب‌تر است.
مراقبت از دندان در گرگان به توصیه دکتر آذین کمال پور:
با چکاپ مداوم دندان های خود و اخذ مشاوره از دندانپزشک باتجربه در گرکان، دکتر آذین کمال پور، می توانید بهترین مراقبت های پیشگیرانه از بیماری های دهان و دندان را داشته باشید. با ارائه مشاوره و آموزش های کافی جهت مراقبت دندان به بزرگسالان و اطفال، دکتر کمال پور می کوشد بیماران را در داشتن دهان و دندانی سالم یاری کند. همچنین، در صورت وجود دندان های پوسیده یا آسیب دیده، با ارائه برنامه های منظم برای ترمیم از جمله پر کردن دندان پوسیده، عصب کشی، جرم گیری و سایر موارد، به نجات زود هنگام دندان شما کمک م یکند. با رزرو نوبت یا تماس با مطب، از امروز به حفظ دندان خود کمک کنید!
ادامه دارد…
