معرفی انواع روش‌های سینوس لیفت(Sinus lift)

آیا می‌دانستید که در بعضی شرایط، امکان کاشت ایمپلنت بدون جراحی سینوس لیفت ممکن نیست؟ فضای بین ریشه‌های دندان‌های آسیاب بالا و سینوس ماگزیلاری (سرخ‌رگ فکی)، یکی از چالش‌برانگیزترین نواحی دهان برای جراحان دندانپزشک است. زمانی که دندان‌های خلفی فک بالا از دست می‌روند، فرآیند طبیعی تحلیل استخوان آغاز می‌شود و همزمان، سینوس‌های ماگزیلاری به سمت پایین گسترش می‌یابند (پدیده‌ای که متخصصان به آن پنوماتیزاسیون می‌گویند). این فرآیند دوگانه، گاهی ارتفاع استخوان باقی‌مانده را به کمتر از 5 میلی‌متر می‌رساند، حالتی که کاشت ایمپلنت را بدون مداخله جراحی اضافی، تقریباً غیرممکن می‌سازد. دندانپزشکان برای رفع این مشکل از سینوس لیفت استفاده می‌کنند؛ این روش که در سال 1980 معرفی شد، امروزه یکی از پرکاربردترین تکنیک‌های پیش‌نیاز ایمپلنت‌های دندانی بحساب می اید. در این مقاله، با جراحی سینوس لیفت در گرگان از نگاه دکتر آذین کمال پور، آشنا می شویم.

همچنین بخوانید:

♣ ایمپلنت دندان | راهکاری مدرن برای دندان‌های از دست رفته

♣ جراحی ایمپلنت دندان یا پروتز مصنوعی؟

سینوس لیفت چیست؟

یکی از موانع اصلی برای گذاشتن ایمپلنت در ناحیه عقب فک بالا، کمبود ارتفاع استخوان است. همان‌طور که مختصرا اشاره کردیم، برای رفع این مشکل روشی به نام سینوس لیفت به‌کار می‌رود؛ که در آن با استفاده از تکنیک‌های جراحی، کف سینوس ماگزیلاری کمی بالا برده می‌شود تا فضایی برای قرار دادن مواد پیوند استخوان فراهم شود. این فرآیند کمک می‌کند تا حجم استخوانی لازم برای تثبیت ایمپلنت تأمین شود.

از آنجایی که ریشه دندان‌های مولر و پره‌مولر اغلب در نزدیکی سینوس هستند، با کشیده شدن این دندان‌ها، نه‌تنها استخوان اطراف آن‌ها تحلیل می‌رود، بلکه سینوس نیز به سمت پایین گسترش پیدا می‌کند (پنوماتیزاسیون)، و همین موضوع باعث کاهش شدید فضای استخوانی می‌شود. در چنین شرایطی، افزایش ضخامت استخوان با استفاده از تکنیک سینوس لیفت، یکی از بهترین راهکارهای علمی و عملی برای فراهم‌کردن شرایط کاشت موفق ایمپلنت به‌شمار می‌آید.

 اهمیت سینوس لیفت در جراحی‌های دندانپزشکی

سینوس لیفت در دنیای دندانپزشکی مدرن، نقطه عطفی در درمان های ایمپلنت ناحیه خلفی فک بالا محسوب می‌شود. پیش از معرفی این تکنیک، بسیاری از بیماران با ارتفاع استخوانی کمتر از حد مطلوب، گزینه‌ای جز پروتزهای متحرک نداشتند. تکنیک سینوس لیفت، با افزایش کنترل‌شده ارتفاع استخوان آلوئولار، امکان کاشت ایمپلنت‌های با طول مناسب (حداقل 10 میلی‌متر) را فراهم می‌کند. این امر نه تنها نسبت تاج به ریشه را بهبود می‌بخشد، بلکه توزیع نیروهای اکلوزالی را نیز متعادل‌تر می‌سازد. مطالعات بلندمدت نشان می دهند که کاشت های ایمپلنت‌ پس از سینوس لیفت، نرخ بقای 5 ساله بالای 95% دارند، آماری که قابل مقایسه با ایمپلنت‌های کاشته شده در استخوان طبیعی با ارتفاع کافی است.

دلایل نیاز به سینوس لیفت پیش از ایمپلنت دندان

وقتی استخوان فک بالا به‌ویژه در ناحیه دندان‌های پره‌مولر و مولر دچار تحلیل می‌شود، شرایط برای کاشت ایمپلنت به‌شدت محدود می‌گردد؛ این تحلیل معمولاً بعد از کشیدن دندان اتفاق می‌افتد، چون دیگر نیروی فشاری ناشی از جویدن روی استخوان وارد نمی‌شود و همین باعث کاهش تدریجی حجم آن می‌شود. در چنین شرایطی، اگر ارتفاع استخوان به زیر 10 میلی‌متر برسد، دیگر امکان کاشت ایمپلنت استاندارد وجود ندارد یا احتمال لق شدن آن زیاد می‌شود. در مواردی که ارتفاع باقی‌مانده بین 4 تا 5 میلی‌متر باشد، معمولاً قبل از هر اقدامی باید با روش‌هایی مثل سینوس لیفت، بستر استخوانی تقویت شود.

انتخاب روش جراحی به عواملی مثل وجود سپتوم‌های استخوانی در سینوس، ضخامت غشای شنایدر و الگوی خون‌رسانی ناحیه بستگی دارد؛ چون این فاکتورها می‌توانند پیچیدگی و ریسک جراحی را بالا ببرند و باید در ارزیابی‌های اولیه دقیق در نظر گرفته شوند.

انواع روش‌های لیفت سینوس

امروزه، دو روش اصلی برای انجام سینوس لیفت وجود دارد: سینوس لیفت باز و سینوس لیفت بسته. انتخاب بین این دو روش بستگی به عوامل متعددی از جمله میزان استخوان باقی‌مانده، تعداد ایمپلنت‌های مورد نیاز، و آناتومی سینوس بیمار دارد.

در ادامه این قسمت، به بررسی دقیق هر دو روش می‌پردازیم:

الف) سینوس لیفت باز (Open Sinus Lift)

سینوس لیفت باز (Open Sinus Lift) که با نام تکنیک پنجره لترال هم شناخته می‌شود، زمانی به کار می‌رود که استخوان فک بالا تحلیل رفته و فضای لازم برای جایگذاری ایمپلنت وجود ندارد. این روش معمولاً در شرایطی انجام می‌شود که ارتفاع استخوان کمتر از 5 میلی‌متر باشد و نیاز به افزایش قابل‌ توجهی در بُعد عمودی استخوان وجود دارد. در این تکنیک، جراح با ایجاد دسترسی مستقیم به حفره سینوسی، امکان مانور بیشتری برای جابه‌جایی غشای سینوس و جایگذاری مواد پیوندی دارد؛ بنابراین در مواردی که فضای استخوانی بسیار محدود یا آناتومی سینوس پیچیده است، این روش ارجح شناخته می‌شود.

در مرحله نخست، جراح یک برش مخاطی در ناحیه باکال ایجاد می کند و با کنار زدن بافت‌ها، دیواره خارجی سینوس را نمایان می‌کند. سپس با استفاده از ابزارهای دقیق مانند فرز یا سیستم پیزوسرجری، یک پنجره استخوانی روی این دیواره ایجاد می‌شود. پس از دسترسی به فضای داخلی، غشای سینوس با دقت از کف جدا می‌شود تا آسیبی به آن وارد نشود. در این فضا، مواد پیوندی مانند گرافت‌های استخوانی جای می‌گیرند و در صورت نیاز، از یک غشای کلاژنی هم برای تثبیت بیشتر استفاده می‌شود. این روش معمولاً امکان افزایش ارتفاع استخوان تا حدود 10 الی 15 میلی‌متر را فراهم می‌کند.

مزایا و معایب:

در کنار مزایایی مثل دید مستقیم حین جراحی، امکان کنترل بهتر روی غشای سینوس، و توانایی ترمیم تحلیل‌های شدید استخوانی، این تکنیک نقاط ضعف خاص خودش را هم دارد. عمل جراحی معمولاً زمان‌برتر است (بین 60 تا 90 دقیقه) و دوره بهبودی آن طولانی‌تر از روش‌های کم‌تهاجمی‌ست. معمولاً بیمار باید حدود 6 تا 9 ماه قبل از کاشت ایمپلنت منتظر بماند تا استخوان جدید به‌خوبی تشکیل شود. همچنین میزان تورم و درد بعد از جراحی ممکن است بیشتر باشد و مراقبت‌های پس از عمل، اهمیت دوچندان پیدا می‌کنند.

ب) سینوس لیفت بسته (Closed Sinus Lift)

سینوس لیفت بسته (Closed Sinus Lift) که به نام‌های روش کرستال یا تکنیک سامرز هم معروف است، یک روش کم‌تهاجمی برای افزایش ارتفاع استخوان در ناحیه خلفی فک بالا است. برخلاف روش باز، این تکنیک از مسیر محل ایمپلنت انجام می‌شود و نیاز به ایجاد پنجره استخوانی ندارد. ایده اصلی این روش در اوایل دهه ۹۰ میلادی مطرح شد و به‌مرور جای خود را در درمان‌های ایمپلنتی برای بیمارانی با استخوان متوسط باز کرد. در این تکنیک، پزشک با استفاده از ابزارهای خاصی به نام اوستئوتوم، به‌صورت تدریجی و کنترل‌شده، کف سینوس را کمی بالا می‌برد و فضایی محدود برای جایگذاری مواد پیوندی ایجاد می‌کند.

مراحل انجام این روش نسبتاً ساده اما نیازمند دقت بالاست. ابتدا یک حفره ابتدایی با عمقی حدود 1 تا 2 میلی‌متر کمتر از کف سینوس ایجاد می‌شود. سپس با وارد کردن اوستئوتوم‌های افزایشی، کف استخوانی کمی فشرده و غشای سینوسی بالا می‌رود. پس از آن، مواد گرافت استخوانی از همان مسیر وارد می شود و در ناحیه زیر غشا قرار می‌گیرند. نکته قابل توجه اینکه در اکثر بیماران، امکان کاشت هم‌زمان ایمپلنت نیز وجود دارد؛ چراکه خود ایمپلنت به‌عنوان مانعی برای برگشت مواد گرافت عمل می‌کند و فرآیند درمان را تسریع می‌بخشد.

مزایا:

یکی از مزایای اصلی این روش، کاهش آسیب‌های جراحی و کوتاه‌تر بودن دوره نقاهت است. درد، تورم، و کبودی پس از عمل معمولاً خفیف‌تر از روش باز هستند و روند بهبودی نیز سریع‌تر پیش می‌رود. زمان انجام عمل بین 30 تا 45 دقیقه است و بیشتر بیماران ظرف چند روز می‌توانند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرند. همچنین طبق برخی مطالعات، نرخ موفقیت این روش در کاشت ایمپلنت بسیار بالا گزارش شده است؛ به‌طوری که در یک بررسی روی 389 مورد، میزان موفقیت تا 96.3٪ ثبت شده است که نشان از اثربخشی مناسب آن در شرایط مناسب دارد.

معایب:

با این حال، محدودیت‌های مشخصی هم برای این تکنیک وجود دارد. این روش برای بیمارانی کاربرد دارد که حداقل 5 تا 6 میلی‌متر ارتفاع استخوان طبیعی داشته باشند. زیرا میزان افزایش ارتفاع در این روش معمولاً از 5 میلی‌متر فراتر نمی‌رود. از سوی دیگر، چون پزشک دید مستقیمی به غشای سینوس ندارد، در صورت بروز پارگی غشا، تشخیص آن سخت‌تر خواهد بود و احتمال بروز عوارض پنهان افزایش می‌یابد.

مواد مورد استفاده در پیوند استخوان

انتخاب ماده پیوندی مناسب، یکی از فاکتورهای مهم در موفقیت سینوس لیفت است. مواد پیوندی مختلف، ویژگی‌های متفاوتی از تولید استخوان، تحریک تولید استخوان و هدایت رشد استخوان دارند. سه دسته اصلی مواد پیوندی عبارتند از:

اتوگرافت (استخوان خود بیمار)

اتوگرافت به پیوند استخوانی گفته می‌شود که از بدن خود بیمار تهیه می‌شود و به دلیل داشتن سلول‌های زنده استخوان‌ساز و فاکتورهای رشد طبیعی، همچنان یکی از مؤثرترین انواع مواد پیوندی محسوب می‌شود. بسته به شرایط درمانی، این نوع گرافت می‌تواند از نواحی داخل دهان مانند بخش خلفی ماگزیلا، ناحیه قدامی فک پایین یا شاخه صعودی فک پایین (راموس) برداشت شود.

در برخی موارد که حجم بیشتری از استخوان نیاز است، از نواحی خارج دهانی مانند استخوان لگن یا تیبیا (درشت‌نی پا) استفاده می‌شود. مزیت اصلی اتوگرافت‌ها، ترکیب هم‌زمان خواص استئوژنیک، استئواینداکتیو و استئوکانداکتیو آن‌هاست (سخت نیست الان توضیح میدم…)؛ یعنی نه‌تنها بستری مناسب برای رشد استخوان جدید فراهم می‌کنند، بلکه خودشان هم قابلیت استخوان‌سازی فعال دارند. البته باید در نظر داشت که برداشت این نوع گرافت نیازمند ایجاد محل دوم جراحی است و ممکن است باعث بروز درد، التهاب یا عوارض موضعی در محل برداشت شود. به همین دلیل انتخاب محل دهنده استخوان باید با دقت و بر اساس شرایط بالینی بیمار انجام گیرد.

مزایای اتوگرافت شامل:

• بهترین ماده پیوندی از نظر بیولوژیک
• عدم ریسک انتقال بیماری یا واکنش‌های ایمنی نسبت به مواد خارجی
• سازگاری کامل با سیستم ایمنی بیمار
• حاوی سلول‌های استخوان‌ساز زنده و فاکتورهای رشد طبیعی

معایب اتوگرافت شامل:

• نیاز به جراحی دوم برای برداشت استخوان که باعث افزایش مدت جراحی و ترومای بیمار می‌شود
• مقدار محدود استخوان قابل برداشت، به خصوص از نواحی داخل دهانی
• ریسک عوارضی مانند درد، عفونت و آسیب عصبی در محل برداشت
• میزان بالای جذب مجدد (Resorption) استخوان پیوندی (تا 60% در طول 6 ماه)

آلوگرافت (استخوان اهدایی از دیگران)

آلوگرافت استخوانی است که از بدن فرد دیگری گرفته و بعد از عبور از مراحل دقیق پاک‌سازی، فرآوری و استریلیزاسیون، آماده استفاده در جراحی پیوند می‌شود. این نوع گرافت از نظر بیولوژیکی کاملاً ایمن‌سازی می‌شود تا خطر انتقال بیماری به صفر برسد و بدن گیرنده آن را پس نزند. استفاده از آلوگرافت‌ها در مواردی که برداشت استخوان از بدن خود بیمار ممکن نیست یا به دلایل بالینی صلاح نیست، کاربرد بالایی دارد. همچنین چون نیازی به ایجاد محل دوم جراحی نیست، میزان درد و عوارض بعد از عمل کاهش پیدا می‌کند. با این حال، باید در نظر داشت که برخلاف اتوگرافت، آلوگرافت‌ها فاقد سلول‌های زنده استخوان‌ساز هستند. آن ها بیشتر نقش پشتیبان یا تحریک‌کننده دارند تا تولیدکننده مستقیم بافت استخوانی.

مزایای آلوگرافت شامل:

• عدم نیاز به جراحی برداشت استخوان
• در دسترس بودن به میزان کافی
• خواص استئوکانداکتیو و تا حدی استئواینداکتیو
• میزان جذب مجدد کمتر نسبت به اتوگرافت

معایب آلوگرافت شامل:

• عدم وجود سلول‌های زنده (فاقد خاصیت استئوژنیک)
• ریسک انتقال بیماری (اگرچه با روش‌های فرآوری مدرن، این ریسک بسیار ناچیز است)
• امکان واکنش‌های ایمنی در برخی افراد
• قیمت بالاتر نسبت به برخی مواد پیوندی دیگر

زنوگرافت (استخوان حیوانی)

زنوگرافت نوعی ماده پیوندی است که منشأ حیوانی دارد و اغلب از استخوان گاو تهیه می‌شود. این ماده طی فرآیندهای خاصی مثل حذف کامل پروتئین‌ها، آنتی‌ژن‌ها و اجزای سلولی، به حالتی خنثی و بی‌خطر برای بدن انسان درمی‌آید تا واکنش ایمنی ایجاد نکند. ساختار معدنی زنوگرافت بسیار شبیه استخوان انسان است و به همین دلیل می‌تواند به‌عنوان یک داربست فیزیکی برای رشد بافت استخوانی جدید عمل کند.

معروف‌ترین نوع زنوگرافت در دندان‌پزشکی، Bio-Oss است که بافت استخوانی متخلخل و فرآوری‌شده‌ی گاوی دارد و به‌خوبی در محل پیوند باقی می‌ماند تا سلول‌های استخوان‌ساز بدن فرد روی آن فعال شوند. البته باید توجه داشت که این نوع گرافت‌ها صرفاً نقش هدایت‌کننده (Osteoconductive) دارند و برخلاف برخی دیگر از گرافت‌ها، به‌تنهایی توان تحریک مستقیم تشکیل استخوان را ندارند. با این حال، ماندگاری بالا، ثبات حجمی مناسب و در دسترس بودن، باعث شده زنوگرافت‌ها در بسیاری از جراحی‌های بازسازی استخوان، از جمله سینوس لیفت، کاربرد گسترده‌ای پیدا کنند.

مزایای زنوگرافت شامل:

• عدم نیاز به جراحی برداشت استخوان
• در دسترس بودن به میزان کافی و قیمت مناسب
• خواص بسیار خوب به دلیل ساختار مشابه با استخوان انسان
• میزان جذب مجدد بسیار کم (تا 10% در طول یک سال) که باعث ثبات حجم استخوان پیوندی می‌شود

معایب زنوگرافت شامل:

• فاقد خاصیت استئوژنیک (عدم وجود سلول‌های زنده)
• خاصیت استئواینداکتیو ضعیف
• روند استخوان‌سازی کندتر نسبت به اتوگرافت و آلوگرافت
• ملاحظات مذهبی یا فرهنگی در برخی بیماران

سوالات متداول شما از دکتر آذین کمال پور درباره لیفت سینوس

در بخش زیر، دکتر کمال پور به سوالات شما درباره جراحی لیفت سینوس پاسخ می دهد:

1. عوارض لیفت سینوس چیست؟

جدول زیر، به شما کمک می کند دید روشن تری از معایب و عوارض جراجی لیفت سینوس داشته باشید. هرچند، همه این موارد کلی است و چنانچه توسط یک دندانپزشک حرفه ای و حاذق انجام شود، اتفاق نخواهد افتاد.

2. مراقبت های بعد از ایمپلنت و سینوس لیفت چیست؟

به طور کلی، پس از سینوس لیفت، به یکسری مراقبت های اولیه نیاز دارید که به شکل خلاصه زیر است:

3. دوران نقاهت پس از لیفت سینوس چگونه است؟

مدت‌زمان بهبودی پس از جراحی لیفت سینوس معمولاً بین ۲ تا ۶ ماه متغیر است و بستگی به شرایط فردی، میزان جراحی و رعایت مراقبت‌های پس از عمل دارد. در این مدت، استخوان پیوندی باید به خوبی با استخوان فک جوش بخورد تا امکان کاشت ایمپلنت فراهم شود. هرچند عوانملی مانند وضعیت سلامت فردی (بیماری‌هایی مانند دیابت یا پوکی استخوان ممکن است روند بهبودی را کندتر کند.)، کیفیت و میزان استخوان پیوندی (در برخی موارد، پیوند بیشتر زمان لازم دارد تا کاملاً جوش بخورد.) و رعایت مراقبت‌های پس از عمل (عدم مصرف سیگار، تغذیه مناسب و رعایت بهداشت دهان و دندان تأثیر زیادی در سرعت بهبودی دارد.) نیز در روند بهبودی موثر است.

کلام آخر:

 در کنار روش هایی که برای جراحی لیفت سینوس گفته شد، ورود فناوری‌هایی مثل CBCT، پیزوسرجری و استفاده از فاکتورهای زیستی مثل PRP و داربست‌های سه‌بعدی، مسیر درمان را دقیق‌تر و نتایج را قابل پیش‌بینی‌تر ساخته است. اکنون که ابزارها و تکنیک‌ها و فناوری های جراحی ایمپلنت، روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شوند، آنچه اهمیت بیشتری دارد، تشخیص صحیح، طراحی دقیق درمان و اجرای اصولی آن توسط دندانپزشک متخصص است. زیرا همین جزئیات ساده‌اند که در نهایت روی موفقیت درمان و رضایت بیمار تأثیر مستقیم می‌گذارند. دکتر آذین کمال پور، با بهره مندی از دانش و تجربه در ایمپلنت دندان در گرگان، در صورت نیاز بیمار، قادر است جراحی لیفت سینوس را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. برای رزرو نوبت و اخذ مشاوره، با کلینیک دکتر کمال پور، تماس بگیرید.