جراحی پیوند استخوان فک برای ایمپلنت
ایمپلنت دندان یکی از روش‌های پرطرفدار و مادام‌العمر برای جایگزینی دندان از دست رفته است. اما این کاشت دندان در برخی مواقع به‌دلیل کافی نبودن حجم استخوان فک، نازک بودن یا ارتفاع کم آن در برخی افراد نیاز به انجام پیوند استخوان برای قرار دادن ایمپلنت دارد. زیرا در صورت انجام ندادن این پیوند، ایمپلنت به فک متصل نشده یا بعد از مدت کوتاهی شل می‌شود. بنابراین با تشخیص پزشک، قبل از انجام کار، جراحی پیوند استخوان فک انجام می‌گیرد. برای آشنایی با نحوه انجام کار و رفع نگرانی در خصوص سختی یا عوارض احتمالی جراحی در این مطلب راهنمای جامعی در مورد دلایل نیاز به پیوند، روش انجام، مراقبت‌های بعد از جراحی و هزینه انجام آن را با زبانی ساده اما دقیق از زبان دندانپزشک جراح ایمپلنت در گرگان، دکتر آذین کمال پور بررسی کنیم
همچنین بخوانید:
♣ فناوری ایمپلنت دندان | نوآوری ها و تازه ها
♣ جراحی ایمپلنت دندان یا پروتز مصنوعی؟
پیوند استخوان فک چیست ؟
جراحی پیوند استخوان فک، روشی برای جایگزین کردن کمبود بافت استخوانی در فک بالا یا پایین فرد مراجعه‌کننده برای ایمپلنت دندان است. برای انجام جراحی فقط ناحیه‌ای که قرار است کاشت دندان در آن انجام گیرد، به‌عنوان نقطه اصلی پیوند استخوان برای ایمپلنت در نظر گرفته می‌شود و آسیبی به سایر نواحی دهان نمی‌رسد. دندانپزشک با انجام پیوند استخوان فک چارچوب یا به‌عبارت ساده‌تر داربستی را برای اتصال میان ایمپلنت و استخوان و رشد و بازسازی بافت آن فراهم می‌کند. اهمیت پیوند استخوان فک در این است که بعد از انجام ایمپلنت، دندان کاملا در جای خود کاملا محکم شده و تضمین موفقیت کاشت دندان توسط پزشک در بهترین کیفیت خواهد بود.
چرا به پیوتذ استخوان فک نیازمندیم؟
تراکم بافت و سلامت استخوان فک مهم‌ترین عامل برای ایمپلنت دندان است. بنابراین پزشک بعد از انجام عکس‌برداری و انجام آزمایشات مختلف در صورت تشخیص تحلیل استخوان فک به یکی از دلایل زیر برای انجام ایمپلنت دندان پیوند را انجام می‌دهد:
الف)جایگزین نکردن دندان از دست رفته برای مدت زمان طولانی
در حالت طبیعی استخوان فک برای سالم ماندن و حفظ تراکم خود نیاز به تحریک فیزیکی دارد. این تحریک در دندان‌های سالم از طریق فشار طبیعی هنگام جویدن غذا به استخوان منتقل می‌شود. بنابراین استخوان به‌طور مداوم مانند عضله‌ای که در حال تمرین است، خود را بازسازی کرده و تراکم خود را حفظ می‌کند. اما زمانی‌که دندان به هر دلیلی از دست می‌رود و برای مدت طولانی جایگزین نمی‌شود، این ترمیم انجام نخواهد گرفت و به اصطلاح استخوان فک تحلیل می‌رود. طوری‌که در صورت جایگزین نکردن دندان بعد از یکسال، ممکن است ۵۰ درصد تراکم استخوان فک از دست رود.
ب) بیماری‌های لثه و عفونت‌های دندانی
بیماری لثه (پریودنتال) نوعی عفونت باکتریایی است که بعد از درگیر کردن لثه‌ها و بافت اطراف ریشه، در صورت عدم درمان به مرور استخوان فک را ضعیف می‌کند. در اثر این تحلیل استخوان که در مراحل پیشرفته عفونت اتفاق می‌افتد، دندان‌ها از دست رفته و فرم صورت تغییر می‌کند. بنابراین افرادی که عفونت فعال لثه دارند، بعد از کنترل آن با درمان‌های دارویی و دندانپزشکی در صورت تحلیل رفتن بالای استخوان فک برای ایمپلنت دندان نیاز به پیوند دارند.
ج) ضربه یا آسیب شدید به فک و صورت
تصادف رانندگی، آسیب ورزشی به صورت، سقوط از ارتفاع یا هر نوع ضربه‌ای حتی بدون ایجاد شکستگی واضح می‌تواند بافت استخوان فک را دچار مشکل کند. در برخی موارد و نادیده کردن آسیب حتی به‌مرور ساختار استخوان را تخریب کرده و تراکم و حجم آن‌را کاهش می‌دهد. بنابراین انجام ایمپلنت دندان با ریسک همراه خواهد بود. در این حالت دندانپزشک بعد از بررسی کامل در صورت نیاز پیوند استخوان قبل از ایمپلنت دندان را پیشنهاد می‌دهد.
د) نقص‌های مادرزادی استخوان فک
در برخی افراد رشد ناقص یا نامتقارن فک، قرارگیری غیر طبیعی دندان در دهان یا تشکیل نشدن بخش‌هایی از استخوان از زمان تولد مشکلاتی را در ایمپلنت دندان ایجاد می‌کند. در این موارد دندانپزشک بنا بر نیاز ضرورت پیوند استخوان فک یا حتی جراحی فک و صورت را برای ادامه کار به فرد پیشنهاد می‌کند.
مراحل انجام جراحی پیوند استخوان فک
انجام موفقیت‌آمیز فرایند جراحی پیوند استخوان فک در کنار تخصص و مهارت دندانپزشک نیاز به بررسی و معاینات دقیق دارد. در حقیقت مراحل پیوند استخوان فک مجموعه‌ای از ارزیابی اولیه، مشاوره، عکس برداری و آزمایشات تخصصی قبل از عمل و سپس انجام آن به شرح زیر است:
۱.ارزیابی و انجام آزمایشات اولیه
در ابتدای کار پزشک بعد از بررسی سوابق پزشکی و سلامت عمومی فرد، با عکس‌برداری دیجیتال سه بعدی از فک تراکم و حجم استخوان یا نقص احتمالی ساختار فک در ناحیه مورد نظر را بررسی می‌کند. در این بررسی با توجه به وضعیت استخوان و نیاز فرد، نوع ماده پیوندی و روش جراحی مشخص می‌شود.
۲. انتخاب نوع ماده پیوند استخوان
در این مرحله پزشک با توجه به وضعیت استخوان فک، نوع جراحی و هدف درمان نوع ماده پیوند استخوان را از بین موارد زیر انتخاب می‌کند:
- آلوگرافت: ماده پیوندی گرفته شده از استخوان فرد دیگر که طی فرایند خاص در محیط استریل و ضدعفونی کامل آماده استفاده بالینی است.
- زنوگرافت: یکی از پرکاربردترین مواد پیوندی که از استخوان حیوان (معمولا گاو) تهیه می‌شود.
- آلوپلاست: این مواد، ترکیبات مصنوعی و مهندسی شده استخوانی هستند که از پلیمرها تولید می‌شوند.
۳. انجام جراحی پیوند استخوان
در روز جراحی پزشک ناحیه مورد نظر را به‌صورت موضعی بی‌حس می‌کند. سپس با ایجاد برشی کوچک در لثه، بعد از آشکار شدن استخوان فک و ضدعفونی کردن آن، ماده پیوندی را در ناحیه قرار می‌دهد. در صورت نیاز برای ثابت نگاه داشتن پیوند و جلوگیری از رشد بافت نرم در آینده، ناحیه با غشای مخصوص پوشانده می‌شود. در نهایت محل جراحی بخیه زده شده و بعد از پانسامان فرد برای مراقبت‌های بعدی به خانه می‌رود.
جراحی پیوند استخوان فک بسته به تحلیل استخوان، روش جراحی و پیچیده بودن آن بین ۴۵ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. الته در موارد خاص که بنا بر تشخیص پزشک به‌دلیل ساختار و فرم خاص استخوان زیر سینوس در فک بالا، تحلیل شدید استخوان یا نقص مادرزادی نیاز به جراحی پیشرفته‌تر و بازسازی گسترده‌ای باشد، زمان عمل ممکن است ۲ تا ۴ ساعت طول بکشد. در هر حالت پزشک قبل از انجام جراحی با توجه به وضعیت فرد، این مورد را برای وی توضیح می‌دهد.
تکنیک‌های مختلف پیوند استخوان فک چیست؟
در مواردی که استخوان تحلیل رفته یا از ابتدا ساختار مناسبی ندارد، از تکنیک‌های مختلف پیوند استخوان استفاده می‌شود. انتخاب روش مناسب بستگی به میزان تحلیل، موقعیت استخوان، وضعیت بافت‌های اطراف و شرایط کلی بیمار دارد. در ادامه، رایج‌ترین تکنیک‌ها را با جزئیات بررسی می‌کنیم.
1. پیوند بلوکی:
پیوند بلوکی یکی از روش‌های بازسازی استخوان است که در آن از یک قطعه‌ی یکپارچه استخوانی استفاده می‌شود. این قطعه معمولاً از نقاطی مانند چانه، ناحیه خلفی فک پایین یا حتی استخوان لگن برداشته می‌شود. استخوان پیوندی پس از انتقال، با پیچ‌های فلزی روی ناحیه تحلیل‌رفته فک فیکس می‌شود تا در جای خود ثابت بماند. این تکنیک اغلب زمانی استفاده می‌شود که بخش زیادی از عرض استخوان از بین رفته و نیاز به بازسازی قابل توجهی وجود دارد. فرایند ترمیم در این روش کمی طولانی‌تر است، اما امکان ایجاد پایه‌ای محکم برای ایمپلنت را فراهم می‌کند. همچنین به‌دلیل حجم بالا و ساختار یکپارچه، این نوع پیوند توان تحمل بیشتری در برابر نیروهای جویدن دارد.
2. پیوند ونیری:
در پیوند ونیری، از لایه‌ای نازک‌تر از استخوان استفاده می‌شود که روی سطح خارجی استخوان فک قرار می‌گیرد. برخلاف پیوند بلوکی، این روش بیشتر برای ترمیم کمبودهای خفیف تا متوسط کاربرد دارد و نیازی به برداشت قطعات ضخیم استخوان نیست. پیوند ونیری اغلب برای افزایش عرض استخوان در نواحی‌ای استفاده می‌شود که تحلیل زیاد نیست اما برای قرار دادن ایمپلنت همچنان محدودیت وجود دارد. از آنجا که ضخامت پیوند کمتر است، زمان ترمیم نسبتاً کوتاه‌تر بوده و معمولاً روند جراحی نیز ساده‌تر است. در بسیاری از موارد، این تکنیک همراه با سایر روش‌ها مانند بازسازی هدایت‌شده استخوان ترکیب می‌شود تا نتیجه نهایی بهتر باشد.
3. لیفت سینوس:
لیفت سینوس یکی از روش‌های تخصصی در جراحی پیوند استخوان است که بیشتر در ناحیه خلفی فک بالا انجام می‌شود. با گذشت زمان و از دست رفتن دندان‌های آسیاب بالا، سینوس ماگزیلاری به سمت پایین گسترش پیدا می‌کند و ضخامت استخوان زیر آن کاهش می‌یابد. در این شرایط، فضای کافی برای قرار دادن ایمپلنت وجود ندارد. در تکنیک لیفت سینوس، جراح ابتدا غشای داخلی سینوس را به‌دقت از کف آن جدا می‌کند و به سمت بالا می‌برد. فضای خالی ایجادشده سپس با مواد پیوندی پر می‌شود تا استخوان جدید در این ناحیه رشد کند. بسته به شرایط بیمار، لیفت سینوس به دو روش باز یا بسته صورت می گیرد. این روش در افزایش ارتفاع استخوان موثر است و کمک می‌کند ایمپلنت در موقعیت درست و با پایداری مناسب قرار بگیرد.
4. بازسازی هدایت‌شده استخوان:
تکنیک بازسازی هدایت‌شده استخوان، روشی دقیق و مؤثر برای ترمیم نواحی با تحلیل موضعی استخوان است. در این روش، ابتدا ماده پیوندی را در ناحیه کم‌حجم قرار می دهند و سپس روی آن یک غشای مخصوص می پوشانند. هدف این غشا این است که اجازه ندهد سلول‌های بافت نرم وارد محل پیوند شوند و مانع استخوان‌سازی شوند. در واقع، غشا مانند یک سد عمل می‌کند که مسیر رشد سلول‌های استخوان‌ساز را باز نگه می‌دارد. این تکنیک زمانی کاربرد دارد که بخواهیم استخوان را به‌صورت کنترل‌شده و هدفمند بازسازی کنیم. مطابق با وضعیت بیمار، از ممبران‌های قابل جذب یا غیرقابل جذب استفاده می‌شود که هرکدام مزایای خاص خود را دارند.
5. انبساط ریج:
در برخی بیماران، استخوان فک دارای ارتفاع کافی است اما عرض آن آن‌قدر باریک است که قرار دادن ایمپلنت با ریسک بالا همراه خواهد بود. برای این موارد، تکنیک انبساط ریج می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد. در این روش، استخوان آلوئولار به‌صورت کنترل‌شده شکافته می‌شود و با ابزارهای مخصوص کمی گسترش پیدا می‌کند. این فضای ایجادشده با مواد پیوندی پر می‌شود تا ضمن افزایش عرض، پایداری استخوان نیز تقویت شود. گاهی اوقات، در همین جلسه می‌توان ایمپلنت را نیز همزمان قرار داد. این روش معمولاً تهاجم کمتری دارد و روند ترمیم نسبتاً سریع است، به‌ویژه در مواردی که استخوان هنوز تراکم مناسبی دارد اما صرفاً عرض آن کاهش یافته است.
6. پیوند انلی:
پیوند انلی یکی از تکنیک‌هایی‌ست که کمتر شناخته‌شده اما در شرایط خاص بسیار مفید است. در این روش، یک حفره داخل استخوان فک ایجاد می‌شود و ماده پیوندی درون آن قرار می‌گیرد. برخلاف روش‌هایی که استخوان را از بیرون تقویت می‌کنند، در اینجا تمرکز بر افزایش ارتفاع داخلی استخوان است. پیوند انلی بیشتر زمانی به‌کار می‌رود که نیاز به افزایش عمودی استخوان در نواحی خاص وجود دارد، بدون اینکه بافت‌های اطراف تحت فشار یا کشش قرار بگیرند. انتخاب این تکنیک نیاز به ارزیابی دقیق شرایط استخوان و برنامه‌ریزی دقیق جراحی دارد تا نتایج قابل‌قبول حاصل شود.
7. دیستراکشن استئوژنز:
دیستراکشن استئوژنز یکی از پیشرفته‌ترین روش‌ها در بازسازی فک است که برخلاف سایر تکنیک‌ها، بر پایه‌ی تحریک طبیعی استخوان برای رشد عمل می‌کند. در این روش، ابتدا استخوان فک را به‌صورت کنترل‌شده برش می دهند و سپس با استفاده از دستگاهی خاص، به‌تدریج قطعات از هم جدا می‌شوند. این فاصله ایجادشده به‌مرور با استخوان جدید پر می‌شود، بدون اینکه نیاز به پیوند مستقیم باشد. از مزیت‌های اصلی این تکنیک، توانایی افزایش قابل توجه ارتفاع یا عرض استخوان در بازه‌ی زمانی چند هفته‌ای است. البته فرایند درمانی طولانی‌تر و تجهیزات پیچیده‌تری نیاز دارد، به همین دلیل معمولاً برای موارد خاص با تحلیل شدید استخوان استفاده می‌شود.
عوارض احتمالی و مراقبت‌های بعد از پیوند استخوان فک
مانند هر جراحی دیگری، پیوند استخوان برای ایمپلنت همراه با درد، ناراحتی، خونریزی، قرمزی، بی‌حسی صورت و تورم جزئی است. این موارد بعد از چند روز خودبه‌خود برطرف می‌شوند. البته در برخی موارد پزشک داروهای مسکن و آنتی بیوتیک هم برای تحمل درد پس از جراحی پیوند استخوان یا پیشگیری از عفونت پس از پیوند استخوان تجویز می‌کند که حتما باید طبق دستور به‌صورت منظم مصرف کرد. برای کاهش عوارض پیوند استخوان فک رعایت مورد زیر به درمان سریع‌تر کمک می‌کند:
- استفاده از کمپرس آب سرد در دور روز اول برای کاهش تورم ناحیه جراحی شده
- خوابیدن به پشت در چند روز اول و قرار دادن سر در محل بالاتر
- مصرف نکردن غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد و پر ادویه برای جلوگیری از تحریک تا یک هفته بعد از جراحی
- مصرف غذاهای نرم و سبک بدون نیاز به جویده نشدن
- عدم انجام فعالیت‌های سنگین ورزشی یا فیزیکی تا دو هفته بعد از جراحی
- مراقبت برای عدم تماس مسواک با ناحیه پیوند برای جلوگیری از خونریزی
- مصرف نکردن سیگار و نوشیدنی‌های الکلی تا دو هفته بعد از جراحی برای کمک به تسریع بهبود ناحیه
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی
معمولا روند ترمیم و بهبودی پیوند بین ۳ تا ۹ ماه طول می‌کشد و بعد از آن فرد می‌تواند برای ادامه درمان و ایمپلنت دندان مراجعه کند. در چند روز اول نیز ممکن است تکه‌های بسیار ریز استخوان را در دهان احساس کنیم که معمولا جای نگرانی ندارد. اما در صورت مشاهده نشانه‌های زیر لازم است با پزشک خود تماس بگیریم:
- خروج تکه‌های درشت و بسیار زیاد استخوان از دهان
- تب و لرز
- خونریزی شدید و ترشح چرک
- ترشح غیر طبیعی بزاق بعد از یک هفته
هزینه پیوند استخوان فک
قیمت جراحی پیوند استخوان فک به مواردی مثل نوع ماده پیوندی، روش جراحی، ساده یا پیشرفته بودن جراحی و البته کیفیت کار و شهرت دندانپزشک بستگی دارد. معمولا مواد پیوندی استخوان حیوانی و مصنوعی ارزان‌قیمت‌تر هستند. همچنین در صورت تحلیل شدید استخوان یا نیاز به انجام جراحی‌های پیشرفته تکمیلی مانند لیفت سینوس، پیوند بلوکی هزینه افزایش پیدا می‌کند. در هر صورت معمولا دندانپزشکان قبل از انجام کار و بعد از ویزیت اولیه قیمت حدودی جراحی را اعلام می‌کنند تا فرد در صورت نیاز به پیوند استخوان فک ارزان با توجه به مشاوره تخصصی، تصمیم لازم را در این خصوص بگیرد.
کلام آخر: آیا جراحی پیوند استخوان فک برای ایمپلنت دندان ضروری است؟
پیوند استخوان فک یکی از جراحی‌های ضروری پیش از ایمپلنت دندان در افرادی است که به دلایل مختلف دچار تحلیل استخوان فک یا آسیب صورت شده‌اند. این جراحی که با بی حسی موضعی و در مطب دندانپزشک انجام می‌گیرد، با وجود زمان نسبتا طولانی خود بدون عوارض جدی بعد از اتمام کار و البته یک نیاز اولیه برای افرادی است که با مشکل جدی استخوان در این ناحیه برای کاشت دندان روبرو هستند. انجام موفقیت‌آمیز با کمترین ناراحتی جراحی به نوع و کیفیت مواد اولیه و البته تخصص و مهارت بالای دندانپزشک دارد. در صورت تصمیم به انجام جراحی و دریافت مشاوره لازم در این زمینه می‌توانید با رزرو آنلاین یا تماس تلفنی با خانم دکتر آذین کمال‌پور، متخصص ایمپلنت دندان اطلاعات تکمیلی در خصوص نحوه اجرای کار، هزینه و روش پرداخت با توجه به وضعیت کلی تراکم استخوان و بودجه را دریافت کنید.
⇐ نسخه بروزرسانی شده در خرداد 1404
